Los grabados viajeros/ De reizigers gravures

Ayer encontraron un lugar “Los grabados viajeros” de Camilo Minero que Angela Grollmisch guardó con cuidado y proporcionó a la Fundación Camilo Minero después de 20 años. Fueron expuestos en la Sociedad De Witte con la colaboración de la embajada de El Salvador en Los países Bajos. Ahí hablé sobre Camilo: su trabajo, su vida, sus momentos críticos de exilio y de intensidad artística. Y claro, hablé sobre la historia especial de estos grabados. Siempre que lo pienso me sorprende como llegaron a mis manos. Y finalmente es posible hacerle honor a este trabajo .

Gisteren hebben “De reizigers gravures" van Camilo Minero een plaats gevonden die Ángela Grollmisch na 20 jaar zorgvuldig bewaarde en aan de Camilo Foundation heeft ze gegeven. Ze waren te zien in Sociëteit De Witte in samenwerking met de Ambassade van El Salvador in Nederland. Daar sprak ik over Camilo: zijn werk, zijn leven, zijn kritieke momenten van verbanning en artistieke intensiteit. En natuurlijk heb ik verteld over de speciale verhaal van deze gravures. Wanneer ik erover nadenk, het verbaast me hoe ze in mijn handen zijn gekomen. En eindelijk is het mogelijk om dit werk te eren.

16 noviembre

El 16 de noviembre es una fecha en la que conmemoro. En el centro de mis memorias pongo a mi hermano, a su lado enciendo velitas por aquellos dos jóvenes chilenos que murieron a su lado, por los jesuitas de la UCA, las dos mujeres asesinadas con ellos, y muchos que murieron en esos días dramáticos. Y reflexiono sobre la perdida, el dolor, la tragedia que eso ha significado. Enciendo velas en este día para recordar, para reflexionar sobre las perdidas y las ausencias. Y para poner en el centro de mis recuerdos aquella sonrisa con la que siempre caminaba por el mundo mi hermano: Pavel.

16 november is een dag waarop ik herdenk. In het centrum van mijn herdenking leg ik mijn broer, naast hem steek ik kaarsen aan voor nog twee Chilenen die aan zijn zijde stierven, maar ook voor de Jezuïeten van de UCA en de twee vrouwen die met hun werden vermoord, en nog velen die stierven in die dramatische dagen. En ik denk na over het verlies, de pijn, de tragedie die heeft betekend. Ik steek kaarsen aan op deze dag om te herinneren, om na te denken over de verliezen en afwezigheid. En om in het centrum van mijn herinneringen die glimlach te zetten waarmee mijn broer altijd door de wereld ging: Pavel.

100 años de girasoles: Pascuala (1967)

Pacuala (1967, Camilo Minero) es uno  de los grabados que más impacto me causa. Su mirada triste y ausente marca su rostro. Su postura caída y hacia delante acentúan la posición que refleja su cara. Los pies descalzos hacen referencia a su pobreza y recuerdan que la vida no es fácil. Pascuala tiene en sus manos dos flores de pascua, una flor que representa en nuestros días la navidad. Tiempos atrás, para los mexicas, pascua significaba “Flor que se marchita”. En nahuatl Cuetla “Marchita” y “Xóchitl” “Flor: Cuetlaxóchitl. Esto intensifica la simbología que abraza esta obra. Camilo Minero asumió como artista una posición política, su estética se marcó por su elección ideológica pero esto no disminuyó la calidad de su trabajo. Su obra es una lectura interesante sobre la interpretación de los tiempos, una lectura que ayuda a entender el pasado reciente, y  de la cual podemos discernir y sacar lecturas para nuestro presente.

Hoy la familia Minero celebra los 100 años del nacimiento de Camilo Minero. Las conmemoraciones nos han acompañado a lo largo del año, y hemos logrado parte de nuestro cometido: difundir y promover su obra y el arte de artistas jóvenes.

Pacuala (1967, Camilo Minero) is een van de gravures die mij het meeste indruk maakt. Haar verdriet  en afwezige blik markeert haar gezicht. Haar gebogen houding naar voren en voorwaartse houding accentueert de positie die in haar gezicht weerspiegelt. Blote voeten verwijzen naar haar armoede en zij herinner ons dar het leven niet makkelijk is. Pascuala heeft twee Kerstster bloemen in haar handen, een bloem die in onze dagen kerst representeert. Vroeger, voor de inheemse groep Mexicas, betekende de bloem 'Bloem die verdort'. In Nahuatl Cuetla "Verdort" en "Xóchitl" "Bloem: Cuetlaxóchitl. Dit betekenis versterkt de symbologie die dit werk omarmt. Camilo Minero nam als kunstenaar een politieke positie, zijn esthetiek werd gekenmerkt door zijn ideologische keuzes, maar dit verminderde de kwaliteit van zijn werk niet. Zijn werk is een interessante lectuur over de interpretatie van de tijden, een lectuur die helpt het recente verleden te begrijpen en onderscheid over ons heden.

Día de muertos/ Dag van de doden (feest en herdenkingsdag)

Es día de muertos, es día para recordar. Velas, flores, luz, agua, palabras y silencios. Un espacio de energía interna para hablar con los muertos, con los que no existen pero existen en nuestro corazones. Y sin duda en el altar está la simbología de un papel que ha impregnado el dibujo de aquellos que queremos, la foto que en su imagen reconstruye aquel recuerdo. Es tiempo de recordar cosas cotidianas, cosas absurdas, colores, sabores, emociones. Así tomaremos un momento que anuncia de donde venimos, la raíz de lo que somos. Y a donde quiera que vayamos nos abraza. Es día de muertos, es día de vida para festejar y recordar.

Het is de dag van de doden, het is een dag om te herdenking. Kaarsen, bloemen, licht, water, woorden en stilte. Een interne energieruimte om met onze doden te gaan praten, met diegenen die niet bestaan, maar in onze harten bestaan ze wel. En zonder twijfel er is de altar de symboliek van een papier die de tekening van degenen die we willen hebben geïmpregneerd, de foto die in hun beeld de herinneren reconstrueert. Het is tijd om alles te herinneren: absurde dingen, kleuren, smaken, emoties. We nemen een moment dat aankondigt waar we vandaan komen, de wortel van wie we zijn. En waar we ook heen gaan, het omarmt ons. Het is een dag van de doden, het is een dag van het leven te vieren en te herdenken.

Mirando hacia adentro

Pausa, tiempo interno.

Descansar del afuera, reposar en el adentro.

Gris de afuera, amarillo interno.

Descanso del tiempo rápido,

Descanso de tempestades.

Adentro, adentro. Tiempo interno.

Arriba el telón, y atrás el escenario. Camilo Minero como escenógrafo

Por Lidice Michelle Melara Minero

Camilo Minero dejó Zacatecoluca en 1935 y se estableció en San Salvador. Al poco tiempo le dieron una beca en la Escuela Nacional de Artes Gráficas dirigida por el maestro Carlos Alberto Imery. Y estando ahí, uno de los maestros de Camilo, Pedro Ángel Espinoza, le propuso trabajar en el Teatro Nacional. Comenzó dibujando carteles para las películas dominicales. Posteriormente, pasó a ser pintor escenógrafo, este  trabajo se prolongó hasta 1951. Durante 14 años, Camilo trabajó, aprendió y se formó en el teatro. Se hizo experto en su funcionamiento, aprendió sobre la historia del teatro y vivió desde adentro sus diferentes etapas. En 1951 el Teatro Nacional pasó a manos de la Dirección General de Bellas Artes. Y Camilo se convirtió en su escenográfo hasta 1967. En 1952, el teatro dio un cambio sustancial, Edmundo Barbero entró a dirigir y dar clases al departamento del teatro. Barbero brindó un repertorio moderno, sus elecciones rompieron con la visión costumbrista del país. Barbero abrió las puertas del teatro con la obra “A puerta cerrada” de Sartre. Camilo trabajó de la mano de Barbero como escenográfo. Acá una muestra del trabajo de Camilo durante este tiempo.

De voorstelling gaat beginnen, en achter de decor, Camilo Minero als decorontwerp

Camilo Minero verliet Zacatecoluca in 1935 en hij ging wonnen in San Salvador, de hoofdstad. Binnenkort kreeg hij een beurs in de National School of Grafische kunst geregisseerd door de meester Carlos Alberto Imery. Toen hij daar was stelde Pedro Angel Espinoza (een van de docenten van Camilo) hem voor om in het Nationaal Theater te gaan werken. Camilo begon met de tekeningen van de posters voor zondagfilms. Later was hij een van de decorontwerpers geworden. Het werk in het theater duurde tot 1951. Tijdens 14 jaar, Camilo werkte, leerde en trainde in het theater. Hij werd expert in zijn werk, leerde over de geschiedenis van het theater en leefde van binnenuit zijn verschillende fasen. In 1951 werd het Nationaal Theater overgenomen onder de Algemene Richting van Schone Kunsten. Daar ging Camilo werken tot 1967 nog als decorontwerp. In 1952 het theater gaf wezenlijke verandering. Edmundo Barbero ging als director van het theater. Hij bracht een modern repertoire, zijn keuzes braken met de costumbristisch van het land. Barbero opende de deuren van het theater met het werk 'Met gesloten deuren' van Sartre. Camilo werkte bij de hand met Barbero als decorontwerp. Hier zijn een aantal voorbeelden van zijn werk op die tijd.